Amateurkunsten in Gelderland: Geen grote paniek, wel serieuze zorgen.

Nieuwe plannen, vooruitkijken en oplossingen bedenken

Een eerste inschatting van de schade voor culturele verenigingen door de Coronacrisis is 12 miljoen euro. Het LKCA stelt direct na de maatregelen van het kabinet op 12 maart een vragenlijst op en 5000 mensen, voor het grootste deel verenigingsbestuurders, reageren. De totale kosten liggen veel hoger, omdat verenigingen maar een deel zijn van de sector. In Doesburg wordt de Mattheus Passion gecanceld. En ook in Culemborg kan de Johannes Passion van de Barbara Cantorij in het weekend voor Pasen geen doorgang vinden. Muzikanten worden niet doorbetaald. De dirigent gedeeltelijk voor de reeds gemaakte kosten. Dit beeld ziet ook het LKCA terug in de landelijke trend. Het zijn vooral de betaalde professionals bij evenementen en concerten die vaak de dupe zijn. Daarnaast stelt men: ‘Lang niet alle professionals zijn als zzp’er ingeschreven. Dan is de vraag in hoeverre zij gebruik kunnen maken voor de steunmaatregelen voor zzp’ers.’

Het rijk biedt op korte termijn hulp aan gedupeerden in de culturele sector. Er zijn regelingen geopend voor culturele ondernemers en ZZP’ers. Er zijn gemeentes in Gelderland die hier op aansluiten door extra hulp te bieden aan verenigingen en stichtingen. En ook het culturele veld hier goed over te informeren. Gemeente Rheden is zo’n gemeente die de informatievoorziening goed op orde heeft. Men werkt hierin nauw samen met het lokale cultuurpunt RIQQ.

Het amateurveld bevindt zich in een impasse. Het Prins Bernhard Cultuurfonds Gelderland krijgt een stuk minder nieuwe aanvragen binnen. Er worden niet veel nieuwe plannen gemaakt, is een eerste conclusie. Dat is begrijpelijk in het licht van de huidige onzekerheid. ‘Het doorschuiven van projecten is geen probleem,’ stelt Wendelien Kuit van het fonds, ‘want we gaan coulant om met wijzigingen, maar sommige projecten worden afgelast en dat is erg jammer.’ Ook hier is het vaak de ingehuurde kunstprofessional die klap zal moeten opvangen of in ieder geval flexibel met de ontstane situatie zal moeten omgaan.

Voor theatermaker Norbert Busschers, die veelal met amateurs werkt en het grootste deel van zijn inkomen in de zomermaanden moet verdienen, is de crisis desastreus te noemen. ‘Dat zal wel duidelijk zijn’, zegt hij, ‘tot en met juni ligt alles plat, dus dat schiet even niet op. Daar komt nog bovenop dat alle buitentheaterartiesten hebben geïnvesteerd in januari en februari met try-outs en beurzen.’ Toch richt hij zich nog altijd op het doorgaan van het amateurtheater festival Oeverloos in Zutphen in september. ‘Maar niets is zeker en dat maakt organiseren dubbel lastig.’ Toch blijft hij positief. Zijn energie stopt hij in het maken van nieuwe plannen, vooruitkijken en oplossingen bedenken.

Flexibiliteit van het culturele veld

De grote fondsen zijn ook in beweging. Er is nauw contact met het ministerie van OCW en ook proberen de fondsen in te spelen op de huidige situatie. Het Prins Bernhardcultuurfonds opent een regeling tot 5000 euro voor makers, zodat ze in iedere geval aan de ontwikkeling van nieuwe projecten kunnen werken. ‘We moeten stimuleren dat het door blijft gaan en iets bieden aan die kunstenaars die nu de deur niet uitkunnen.’ In mei is de flexibiliteit van het culturele veld te zien. Theatervoorstellingen veranderen in podcasts. Cultuurpodium de Gelderlandfabriek organiseert Niet-Afgelast. De fondsen gaan over het algemeen flexibel om met wijzigingen. Procedures worden verkort. Het Fonds voor Cultuurparticipatie maakt in samenwerking met andere fondsen zo’n 16 miljoen euro vrij ten behoeve van de keten. Voor cultuurmakers en instellingen.

Juist nu is er de behoefte om elkaar te zien.

De meeste centra voor de kunsten, maar ook individuele muziekdocenten, zijn overgegaan op online muzieklessen. ‘Aan het begin van de crisis was het nog vrijblijvend, nu doen alle muziekdocenten het,’ zegt Hiek Sparreboom van de Lindenberg begin april. ‘We moeten nog afwachten hoeveel leerlingen we hierdoor uiteindelijk kwijtraken…’ Er zijn beeldhouwclubs die samen online kleien – ‘het is toch anders dan in een steen hakken’- en in Doetinchem geven kunstvakdocenten zelfs online theaterlessen aan jongeren. ‘Juist nu is er de behoefte om elkaar te zien.’ Dansscholen proberen contact te houden met hun leerlingen door online danskettingen en lessen op youtube. In Culemborg is een muziekdocent aan het experimenteren met online samenzanglessen. ‘Het is nog even behelpen om het juiste digitale platform te vinden, maar juist nu heb ik de tijd om me daarin te verdiepen,’ zegt gitarist Martijn Nanninga.

‘Het is stil in de zaal, in de foyer en op de vloer. We missen het contact, de creativiteit en al die mooie mensen. (…) We zijn op dit moment hard bezig om het hoofd boven water te houden en zochten al in een vroeg stadium contact met alle cursisten, spelers en huurders. Samen streven we naar de allerbeste inhaalmomenten van de gemiste lessen, cursussen, workshops, repetities en voorstellingen. Op dit moment kunnen we nog geen zekerheid geven wanneer we weer van start kunnen gaan.’ Dit citaat van regisseuse Elly Snip kenmerkt het gevoel van onzekerheid over continuïteit, van de activiteiten, maar ook van de culturele onderneming als geheel. Het moet niet te lang duren is een geluid dat veel gehoord wordt en ook in het onderzoek van de LKCA naar voren komt. Geen grote paniek, maar wel serieuze zorgen. Over nog meer annuleringen, het weggaan van leerlingen en het wegvallen van inkomsten en neveninkomsten.

De eeuw van de amateur

Vanaf 1 juni gloort er weer wat licht in de tunnel. Culturele instellingen waaronder theaters, concertzalen, musea, monumenten, podia, muziekscholen, centra voor de kunsten en bioscopen mogen de deuren weer openen. De voorwaarde is wel dat bezoekers altijd anderhalve meter afstand bewaren en reserveren. Ondernemers moeten een checkgesprek vooraf houden en een maximum van 30 bezoekers hanteren. Bij musea en monumenten is het maximale aantal bezoekers gebouwafhankelijk. Festivals zijn toegestaan als ze voorstellingen presenteren voor maximaal 30 bezoekers die anderhalve meter afstand houden.

Op 1 juni start ook – voor de vijfde maal IkToon – de Maand van de Amateurkunst. Het krijgt dit jaar een iets andere vorm. Toch wil men de amateurkunst, in al zijn diversiteit, vieren. En dan maar vanuit huis. De volgende acties staan op het programma: ‘Het Grootste Dans- en Showorkest van Nederland met Thijs Boontjes’ en de wedstrijd ‘Beste Amateurkunstenaars van Nederland’.

Trendvoorspeller Lidewij Edelkoort stelt in de aflevering van Tegenlicht op 5 april dat we ons richting de ‘eeuw van de amateur’ bewegen. Vanuit de rust en isolatie waarin we ons in deze crisistijd bevinden wordt onze creativiteit aangesproken. We herontdekken het plezier van het zelf bezig zijn. De talloze creatieve voorbeelden die op social media rondgaan zouden hiervan het bewijs zijn. Ook psychiater Dirk de Wachter hoopt dat we iets van de lessen van deze crisis kunnen vasthouden. Dat we ‘iets’ vasthouden van de solidariteit en de creativiteit.

‘Misschien leren we iets van deze situatie,’ zegt ook Hiek Sparreboom projectleider Sociaal Domein van de Lindenberg in een telefoongesprek, ‘een voordeel van de huidige situatie is de aandacht voor de kwetsbare mens. Hopelijk blijft dat ook na deze crisis bestaan. Het idee dat iedereen erbij hoort!’ Het initiatief van Club Goud laat dat op een mooie manier zien.