Buzzing around, een terugblik

Onderweg naar duurzame samenwerking en financiering van sociaal-artistieke praktijken

In de bordeauxrode bus van Toonen Reizen bepaalt het stickertje op je lunchpakket naast wie je plaats kunt nemen. Zo zit iedereen door elkaar heen. Het zorgt ervoor dat docenten en studenten van ArtEZ en HAN, theatermakers, zorg- en welzijnsmedewerkers, beleidsmakers van gemeenten en medewerkers van cultuurfondsen elkaar meteen beter leren kennen.

Droom: acteurs uitbetalen
De reis, die telkens begint op de HAN in Nijmegen, leidt steeds naar twee sociaal-artistieke leerwerkpraktijken. Op de eerste dag stopt de bus bijvoorbeeld bij het Posttheater in Arnhem. Daar is Speels Collectief aan het werk, een theatergezelschap dat bestaat uit mensen met en zonder beperking. Studenten van kunst- en zorgopleidingen lopen er stage.
“Onze missie is om de kunstwereld inclusiever maken”, zegt Sanne Arbouw van Speels Collectief. “Niet alleen voor onze spelers, ook voor het publiek. Dat ze mensen met een beperking zien acteren, geeft ze een breder perspectief.”

Het gezelschap werkt aan een voorstelling die in maart wordt uitgevoerd en waarin het lichaam en seksualiteit centraal staan. De spelers, allemaal vrouwen, hebben een brief geschreven aan hun eigen lichaam. Hierin vertellen ze wat ze er mooi en minder mooi aan vinden. De openhartige brieven worden voorgelezen. Vervolgens dansen ze op een nummer van Britney Spears.

Arbouw vertelt dat een van hun theaterstukken is gerecenseerd in de Theaterkrant. “Dat was de eerste keer dat het over de voorstelling ging en niet over de beperkingen. Dat is waar we meer naartoe moeten. Mijn droom is ook om in de toekomst alle acteurs uit te kunnen betalen. En dat het publiek meer kunstpubliek is, niet alleen familie, zorgmedewerkers en studenten van de kunstopleidingen.”

‘Sociaal-artistiek moet een eigen domein worden’
Een andere leerwerkplaats, Theater AanZ, is gevestigd in PH7 in Nijmegen. Dit sociaal-artistieke gezelschap richt zich op maatschappelijke thema’s, met het accent op gender en seksualiteit. De voorstellingen worden geschreven met behulp van ervaringsdeskundigen. De acteurs hebben ook altijd een link met de thematiek.

“Onze missie is om de kunstwereld inclusiever te maken” Sanne Arbouw van Speels Collectief

Tijdens het bezoek laat artistiek en zakelijk leider Jolanda de Groot zien hoe een voorstelling tot stand komt en wat er allemaal bij komt kijken. Als voorbeeld neemt ze ‘Het koffertje van Kaatje’, een theatervoorstelling voor basisschoolkinderen over echtscheiding. De Groot: “We willen kinderen een stem geven bij een echtscheiding. We laten ze zien dat het niet om hen gaat. Ouders houden van hun kind, evenveel als voor de scheiding.”

Via een rollenspel ontdekken de deelnemers van de buzztour welke partijen er allemaal betrokken zijn. Zo is welzijnsorganisatie Sterker Sociaal Werk de opdrachtgever, wordt de voorstelling uitgevoerd op basisscholen, werken studenten van HAN, ArtEZ en het ROC mee aan het stuk, heeft een woningbouwvereniging voor crowdfunding gezorgd en zijn er financiële bijdragen van private fondsen, gemeente en provincie.

De Groot vertelt dat het altijd zoeken is naar financiële middelen. “Sociaal-artistiek moet een eigen domein worden, zodat je niet buiten de hokjes valt. In onze projectplannen moeten we nu zowel het sociale als het artistieke domein bedienen. Dat komt heel precies. Bij de gemeente Nijmegen vallen we inmiddels onder kunst en cultuur. Ze weten dat we sociaal-artistiek werken. Het heeft wel jaren geduurd voor ze ons kenden.”

‘Ik kan mezelf zijn’
Ook Theater Klare Taal zit een paar dagen op de route van de buzztours. Dit gezelschap voor mensen met een verstandelijke beperking repeteert in Akker 71 in Arnhem en valt onder zorginstelling Driestroom. Het bezoek krijgt meteen een korte voorstelling voorgeschoteld. In een wasserij vouwen en sorteren werknemers netjes de was, maar dan ontstaat een wild gestoei met lakens en doeken. Na de voorstelling tonen de acteurs op grote vellen papier wat Klare Taal voor hen betekent: ‘ik kan mezelf zijn’, ‘samen zijn’, ‘meedoen’, ‘dansen’.

Bij het gezelschap lopen twee studenten van HAN Social Work stage. De acteurs krijgen betaald. “Dit is een werkpost, geen dagbestedingslocatie”, zegt Marieke de Groot, persoonlijk begeleider van de acteurs. “Ze helpen onder andere mee met opruimen. Ze hebben daar een bepaalde verantwoordelijkheid in.”
Artistiek leider Caro Wicher wil met Klare Taal zoveel mogelijk naar buiten treden. “We willen onderdeel zijn van systemen. Gewoontjes worden, niet bijzonder.” Ook laat ze andere gezelschappen op de tribune plaatsnemen tijdens repetities. “Om van elkaar te leren.”

Via een rollenspel ontdekken de deelnemers van de buzztour welke partijen er allemaal betrokken zijn.

Op zoek naar geld
Aan het eind van de dag stopt de bus bij de HAN in Nijmegen. Daar presenteert elke dag een andere regionale organisatie zich. Zo vertelt Truus Hermkens over stichting Inkluzie uit Apeldoorn. Inkluzie brengt kinderen en volwassenen met én zonder beperking samen met kunstzinnige activiteiten. De stichting is ontstaan vanuit het Kristal, een multifunctioneel gebouwencomplex. Inmiddels is Inkluzie min of meer uit het Kristal gegroeid. Er wordt veel samengewerkt met partijen van buitenaf, zoals cultureel centrum Gigant. De grootste uitdaging voor de stichting zit in de financiën. Er is geen structurele subsidie. Alles gaat via fondsen en zij financieren een project meestal maar een of twee jaar. “Daarna moet je op eigen benen staan, maar dat lukt niet. We zijn altijd op zoek naar geld.”

Muziek in de dagelijkse zorg
Op een andere dag krijgt Anne Ruesink het woord, muziekcoach bij zorginstelling Philadelphia. Ze werkt mee aan PhiLaLa, een groot project dat muziek vanzelfsprekend moet maken in de dagelijkse zorg. Philadelphia telt 500 locaties en elke locatie heeft een aanjager van muziek. Ruesink onderhoudt contact met deze aanjagers. “Je moet per locatie kijken wat ze nodig hebben. Een locatie moet zich eraan verbinden, anders werkt het niet.”

Daarnaast worden ontmoetingen georganiseerd waarin medewerkers ervaringen kunnen uitwisselen. Ook is er aandacht voor trainingen en voorlichting, en er is een methode ontwikkeld. “Als je muziek inzet, moet je weten wat je doel is. Bijvoorbeeld de stemming beïnvloeden of herinneringen ophalen. Het gaat in de eerste plaats om bewustwording van wat muziek kan betekenen.”
Andere presentaties zijn afkomstig van Diva Dichtbij uit Wehl, een organisatie die door middel van professionele zang en persoonlijk contact kwetsbare mensen bijstaat, en BIEB3000 van K56 uit Arnhem, een culturele ontmoetingsplek waarin makers en deelnemers samen kunnen onderzoeken hoe om te gaan met de pluriforme samenleving.

“Dat je bij iemand thuiskomt, dat werkt. Dat onthoud je nog jaren.” deelnemer aan Buzzing around

Eindgesprekken
Elke dag van de buzztour wordt afgesloten met een eindgesprek. In die gesprekken blijkt dat de deelnemers enthousiast zijn over de busreis. “Dat je bij iemand thuiskomt, dat werkt. Dat onthoud je nog jaren.”
Ze zijn ook zeer te spreken over de passie waarmee de leiders van de gezelschappen hun werk doen. Sommige deelnemers zijn echter kritisch op het zakelijke aspect. “Ik heb het idee dat de impact bij de gezelschappen nog groter kan zijn”, zegt een beleidsmaker van de gemeente Tiel. “Ik mis ondernemerschap.”
Studenten van ArtEZ en HAN reflecteren in de gesprekken op hun opleiding. De een merkt op dat ze weinig leren over de zakelijke kant van het werkveld. “Bij Social Work gaat het volledig om cliëntcontact, terwijl je niets leert over fondsen”, zegt een student.

De ander mist juist de aandacht voor de sociale kant. “Bij Docent Theater moet ik echt mijn best doen om in aanraking te komen met meer sociale achtergronden en praktijken”, zegt een andere student. Ook worden veel ervaringen uitgewisseld. Zo vertelt een ZZP’er dat het lang duurde voor ze bij fondsen aan de bel durfde de trekken. “Ik ging eerst op mijn bek. Maar om verder te kunnen in dit werkveld heb ik ze benaderd en ze eerst mijn plannen voorgelegd voor ik een aanvraag deed. Dat leverde veel op.”

Een conclusie is dat sociaal-artistieke praktijken vaak kwetsbaar zijn op het gebied van duurzame financiering en dat beleidsmakers verlangen naar effectiviteit en verbinding. Terwijl beleidsmakers tegelijkertijd ook op zoek zijn naar voorbeeldpraktijken en inspiratie. Daartussen moet een brug geslagen worden. De buzztour heeft hiervoor een aanzet gegeven. Cultuur Oost en HAN Academie Mens & Maatschappij gaan binnenkort nog verdiepende gesprekken voeren met enkele deelnemers om elkaar nog beter te leren kennen en een vervolg te kunnen bieden in de regio.

Verder lezen
Lees meer in de verslagen die van elke dag gemaakt zijn. (rechtsboven)