Certificaat voor autodidactische kunstprofessionals

‘Zolang je jong en talentvol bent maar nooit een opleiding in je vakgebied hebt afgerond, kun je in de culturele sector vaak nog wel aan werk komen of je eigen werk creëren,’ zegt Angela Verdurmen, adviseur talentontwikkeling van Cultuur Oost. ‘Maar je blijft niet altijd jong, hip en happening. Rond je dertigste wordt het vaak lastiger om volle zalen te trekken en genoeg opdrachten binnen te slepen wanneer je niet kunt terugvallen op een diploma.’

Daarnaast zijn autodidacten vaak onbewust bekwaam. ‘Het ging ze altijd voor de wind, ze konden goed netwerken en hun skills werden gezien. Maar in de loop van hun carrière komen ze erachter dat ze bepaalde kennis en vaardigheden missen om van korte opdrachten en projecten door te stromen naar langduriger werk.’ Met CLOCK kunnen autodidactische kunstprofessionals hun eigen niveau inzichtelijk maken en werken aan het vergaren van de ontbrekende kennis en skills om alsnog een certificaat op mbo-, hbo- of masterniveau te behalen.

Internationale leerweg

CLOCK ontstond dertien jaar geleden vanuit een Europees netwerk als multidisciplinaire gemeenschap. De doelen:van en met elkaar leren en ontwikkelen, en de mogelijkheid bewerkstelligen tot erkenning van non-formele leerwegen. Inmiddels zijn negen landen aangesloten bij CLOCK, waaronder Nederland. Sinds 2014 werken het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie Amateurkunst (LKCA), het Arnhemse cultuurcentrum Rozet en Cultuur Oost gezamenlijk aan het positioneren en ontwikkelen van CLOCK in Nederland.

Het traject begint met een niveautoetsing aan de hand van de CLOCK-tool. Gemeten wordt op basis van je portfolio, ervaring, kennis en vaardigheden. Nadat ieders niveau is bepaald, begint de driedaagse bootcamp waarin de deelnemers met hun portfolio een assessment doen en discussies met elkaar voeren. ‘We horen van afgestudeerden dat de support van peersenorm helpt: ze komen erachter dat ze niet de enigen zijn die tegen bepaalde problemen aanlopen en zoeken samen naar oplossingen.’

Deelnemers

In Nederland zijn nu drie professionals in het bezit van het CLOCK-certificaat. Dat moeten er de komende jaren steeds meer worden. Doel is om dit jaar tien mensen op te leiden. Een van hen is Haico van Dijk (38), danser en eigenaar van dansschool Bransz in Wageningen.

Hoewel Haico al MA achter zijn naam mag zetten, ziet hij zichzelf als autodidact op gebied van zowel dans als ondernemerschap. Op basis van zijn oeuvre werd hij zonder bachelorsdiploma toegelaten tot de Master Choreografie. ‘Tot een aantal jaar geleden voelde ik vooral de noodzaak om zelf de theaters in te gaan met urban dans en breakdance. Om daarmee geld te verdienen moet je markconforme producten maken; je constant afvragen: wat wil de markt? We snapten niks van fondsen en de hele dansgroep, tien man, moest leven van die optredens. Er zat niet veel hagelslag op onze boterhammen en we woonden anti-kraak, maar we groeien in wat we deden. We hebben het hoogste podium bereikt.’

Tot die tijd leefde Haico voor de aandacht van het publiek. ‘Daarna begon mijn aandacht te verschuiven naar opleiden. Het was een herdefiniëring van wie ik was.’ Alsof het zo moest zijn, kon hij op dat moment, nu vier jaar geleden, een van de oudste balletscholen van Nederland overnemen. ‘De school was op sterven na dood. We hebben er veel werk aan gehad: een nieuwe locatie en de beste docenten – specialisten in hun eigen stijl – gezocht.’ Haico’s ondernemerschap straalt dan ook van de school af: behalve met dans houdt Bransz zich bezig met theater, musical en lifestyle; in het stijlvolle café worden een eigen theemerk en gezonde producten verkocht en binnenkort krijgen de docenten een training van een kinderpsycholoog. ‘Er komen hier veel pubers,’ legt Haico uit. ‘In die koppies gaat van alles om. Wij hebben de kans om problemen op tijd te signaleren en te voorkomen dat ze bij een psycholoog belanden. Of erger: er niet terecht komen wanneer nodig.’

Haico’s ambitie met CLOCK is dan ook tweeledig: enerzijds om zijn ondernemerschap te certificeren, anderzijds om zichzelf bij CLOCK aan te sluiten als mentor. ‘Ik ken ontzettend veel jonge talenten voor wie CLOCK waardevol zou zijn.’ Als voorbeeld noemt hij kungfu-kunstenaar Bart Biermansz, die waarschijnlijk ook dit jaar start met CLOCK. ‘Hij behoort tot de top van de Nederlandse krijgskunst, doet er onderzoek naar; beoefent krijgskunst op universitair niveau, maar zijn talent wordt weinig gezien en zal hijzelf nooit benoemen. Het mooie aan CLOCK is dat je zelf de waarde van je werk leert inzien èn die waarde en de capaciteiten die je in huis hebt wereldwijd kunt aantonen.’

Een reguliere opleiding doet dat ook, maar vaak op een tragere manier. ‘CLOCK is een internationale community, een netwerk en een snelkookpan. Wanneer je van de directe weg houdt in plaats van omwegen kan een opleiding in de weg staan: die is vaak breed georiënteerd en vertraagt daardoor de ontwikkeling in je niche. Maar de snelweg heeft ook nadelen, zoals het ontbreken van een diploma.’

Certificering

Het masterniveau van het CLOCK-certificaat voldoet aan de daarvoor gestelde Europese eisen. Met een certificaat (op SCQF-niveau 11) toon je dus, net als met een diploma van een hogeschool of universiteit, je niveau en vaardigheden aan. Angela: ‘Je kunt ermee bewijzen dat opgedane vaardigheden vanuit de praktijk, de non-formele leerweg, gelijk zijn aan de aantoonbare vaardigheden opgedaan via een formele leerweg. Op die manier word je serieuzer genomen op de arbeidsmarkt.’

Komende jaren hoopt CLOCK in Nederland niet alleen te groeien in aantal deelnemers, maar ook in naamsbekendheid. ‘Hoe bekender CLOCK wordt, hoe groter de kans dat werk- en opdrachtgevers de certificaten gaan erkennen.’ Zo draagt CLOCK  bij aan een groeiende kans op werk op niveau, op duurzame inzetbaarheid van non-formele kunstprofessionals en creatieve ondernemers uit alle disciplines. Om zich heen ziet Haico dat daar behoefte aan is. ‘CLOCK staat nu nog in de kinderschoenen. Ik geloof dat het de potentie heeft om veel groter te worden.’

beeld: Lisanne Didi Onderwater