Cultuur Inclusief

Als we het hebben over toegankelijkheid denken we vaak allereerst aan fysieke drempels, maar zijn we ons ook bewust van andere obstakels zoals de toegang tot (digitale) informatie: zijn onze teksten leesbaar en ook in begrijpelijke taal geschreven? Er zijn natuurlijk de financiële drempels die mensen belemmeren om aan cultuur deel te nemen. En vergeet niet de ongeschreven regels waardoor iemand zich sociaal buitengesloten kan voelen.

Bewustwording is de kiem voor verandering. Daarom ging Cultuur Oost een samenwerking aan met Iris van Heesch van Onbeperkt Genieten en Joy Moonen van  Empowermij. In opdracht van Cultuur Oost heeft Iris een filmpje gemaakt over de bezoekersreis van Tielke, die graag naar concerten en theater gaat wat door haar overgevoeligheid voor prikkels niet altijd eenvoudig is. En Joy beschrijft in haar blog dat ze steeds weer de uitzondering op de regel is.

Pas als we diversiteit als een gegeven zien kunnen we cultuur inclusief maken voor iedereen. En dat willen we toch allemaal?

Gewoon – net als ieder ander – genieten

Even voorstellen: ik ben Joy Moonen, 46 jaar oud, getrouwd, moeder, ondernemer en ik verplaats mezelf in een elektrische rolstoel.

“Ik functioneer lichamelijk zelfstandig en mijn hoofd werkt prima”, het blijft vreemd om te zeggen en toch doe ik het regelmatig. Het beeld dat veel mensen nog steeds hebben van mensen in een rolstoel – zeker in een elektrische rolstoel – is dat ze zielig zijn, omdat ze niet mee kunnen doen in de samenleving. Voor mij is het leven geen spelletje waar je wel of niet aan meedoet. Ik maak gewoon deel uit van de samenleving.

Mijn rolstoel heeft meerdere rollen in mijn leven. Het zijn mijn benen, mijn fiets, mijn bureaustoel en mijn loungebank. Ikzelf pak altijd de hoofdrol. Het zijn andere mensen die mijn rolstoel de hoofdrol geven. Hierbij word ik als mens in die stoel – vaak onbewust –  gesegregeerd.

Ik zal een voorbeeld geven. Voor ontspanning met mijn gezin of vrienden ga ik graag naar een concert of het theater. Mijn bezoekersreis begint bij het kopen van de tickets. Dat doen we tegenwoordig allemaal online. Ik zou willen dat ik dat ook gewoon op die manier zou kunnen doen. Omdat ik op een rolstoelplek moet zitten moet ik een apart mailtje sturen of bellen.

In theaters zijn vaak vier tot maximaal zes plekken beschikbaar. Bij concerten is er één rolstoel podium, waar twintig bezoekers op kunnen. In beide gevallen is er vaak wel plek voor een begeleider. Ik heb een man en vrienden die mij niet hoéven te begeleiden.

Segregatie zorgt voor ongelijkwaardigheid. Een ongelijkwaardigheid die we – onbewust – met elkaar hebben geaccepteerd tot wat het nu is. Een avondje uit lijkt nu een gunst of soms zelfs een last die ik beiden niet graag wil hebben, maar ongevraagd wel krijg. Ik wil mij niet ongemakkelijk voelen omdat ik op een hele goede plek zit, waar ik minder voor hoef te betalen als een ander die in dezelfde sectie zit van de zaal. Of op een rolstoel podium achterin de zaal, terwijl ik juist bij deze artiest in de Golden Cirkel had willen zitten.

Juist daar zou ik willen dat ik in mijn bezoekersreis geen omweg hoef te rijden, maar dat ik dezelfde route kan nemen. Ik ben een bezoeker die gewoon – net als ieder ander – wil genieten. De waan van de dag even achter mij wil laten en samen met dierbaren genieten. Gewoon met mijn gezin en vrienden naast elkaar zitten op een plaats die we zelf kiezen, omdat er plekken voor rolstoelgebruikers zijn tussen de stoelen. Zodat er gewoon mensen om mij heen kunnen zitten. Zonder dat hun rol vooraf bepaald is. Natuurlijk weet de brandweer waar deze plekken zich bevinden. Net zo goed als ik weet waar ík naartoe moet. En ik vertrouw – net als ieder ander – in de zaal op mijn naasten – mocht er iets gebeuren.

Zie mij als gewone bezoeker. Niets meer niets minder. Geen zij en hun, maar wij. Joy Moonen

Ik wil gewoon drinken kunnen bestellen en afrekenen voor mijn gezelschap. Doordat de bar laag genoeg is, zodat ik gehoord en gezien kan worden bij het plaatsen van de bestelling. Om hem vervolgens te kunnen betalen doordat het pinapparaat aan een snoer zit, waardoor ik erbij kan om deze te bedienen.

Tijdens festivals wordt er steeds vaker met eten en drinken rondgelopen. Dat zouden ze in zalen ook mogen doen. Ik blijf vaak in de zaal zitten, omdat de route door de mensenmassa veel tijd vraagt. Dan komen er regelmatig hostes vragen of ik iets wil drinken, terwijl iemand drinken aan het halen is. Er wordt nu in de pauze soms al merchandising verkocht. Doe dit ook met drinken. Niet alleen voor mij, maar voor iedere bezoeker.

Vijftig jaar geleden was het letterlijk onmogelijk om een zaal binnen te komen. Daarmee zijn we er echter nog niet. Zie mij als gewone bezoeker. Niets meer niets minder. Geen zij en hun, maar wij. Laten we in gesprek gaan. Laten we dan nu de volgende stap zetten.

Dit vraagt om een verdere praktische uitvoering, maar wellicht belangrijker nog, een andere overtuiging. Een overtuiging waarin we uitgaan van wat ons verbindt. Dat ieder mens behoefte heeft aan ontspanning. Iets wat los staat van de situatie waar we vanuit bewegen. Mijn situatie is zichtbaar anders, maar – wat mij betreft – niet beter of slechter. Ik zou het dan ook heel erg waarderen als anderen dit niet voor mij bepalen.

Hoe we dit doen, wat hiervoor nodig is, daar dienen we het vanuit ieders perspectief met elkaar over te hebben. De brandweercommandant, de beveiliger, de zaaleigenaar én de bezoekers – mensen – waar het over gaat.

‘Volwaardigheid geeft feiten een neutrale kleur’