Cultuureducatie PO: infrastructuur en financiering

Toelichting financiering cultuureducatie primair onderwijs

Op welke manieren kun je cultuureducatie in het primair onderwijs financieren? Onderstaande informatie geeft je inzicht in de mogelijkheden.

Ministerie van OCW

Vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) krijgt elke school een basisfinanciering voor alle kosten die zij maakt, dit is de lumpsum. Deze gelden komen binnen bij het schoolbestuur waar de school onderdeel van uitmaakt. Dit is directe financiering die door het bestuur en de school zelf besteed kan worden.

Per 1 januari 2023 gaat het nieuwe wetsvoorstel ‘Vereenvoudiging bekostiging primair onderwijs‘ in. Hiermee vindt er een vereenvoudiging van de budgetten plaats, zo zijn bijvoorbeeld de rekenregels teruggebracht van 130 naar ongeveer 30. Dit betekent dat er een totaal basisbedrag per school en een bedrag per aantal leerlingen beschikbaar is en dat er geen aparte rekenregel voor cultuureducatie meer is. Alle oude “rekenregels” zijn verdwenen, dus je kunt nergens meer “aanspraak” op maken. Er wordt zelfs geen onderscheid meer gemaakt tussen de personele lumpsum en de materiële lumpsum.

Dat betekent dat het leermiddelenbudget en scholingsbudget allemaal in de lumpsum zitten, maar ook de eerdere prestatiebox gelden en Velo-gelden voor cultuur. Zelfs bijzondere middelen als NPO en werkdrukverlagingsgelden lopen via de lumpsum. Wel blijven de regels voor deze gelden bestaan en worden scholen bevraagd over hun NPO inzet, maar scholen hoeven dit niet meer te verantwoorden.

Hoe kun je er in de praktijk mee om gaan?
Omdat cultuureducatie dus niet meer specifiek benoemd wordt, is interne afstemming tussen ICC’er en directeur over het beschikbare budget cultuureducatie dus noodzakelijk. Zorg voor een cultuureducatieplan met een duidelijk voorstel voor de besteding voor cultuureducatie. Benadruk daarbij dat er binnen de lumpsum ook budget opgenomen is dat eerder geoormerkt was voor cultuureducatie. Gebruik dus eventueel de bedragen die in het verleden werden gehanteerd voor Londo en prestatiebox (In 2021 was dit: € 111,53 per school en € 21,51 per leerling) met een indexering. Bespreek dit dus tijdig zodat het meegenomen kan worden in het strategisch meerjarenplan en in de meerjarenbegroting. 

Scholen krijgen met deze vereenvoudigde bekostiging meer vrijheid in het besteden van de budgetten. Waardoor je er als school en/of bestuur ook voor kunt kiezen om meer budget vrij te maken ten behoeve van cultuureducatie. Denk dan aan de volgende budgetten: Leermiddelen, Scholingsbudget, Werkdrukverlaging, Nationaal Programma Onderwijs. 

Provincie

Provincie Gelderland financiert daarnaast direct en indirect kunst en cultuur in het primair onderwijs op de volgende manieren:

• Cultuur Oost werkt in opdracht van de provincie samen met scholen, cultuurpunten, culturele aanbieders en gemeenten aan goed cultuuronderwijs voor alle kinderen en jongeren in Gelderland.
• Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) is een landelijk programma van het ministerie van OCW, het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) en het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA), in samenwerking met lokale partners. Cultuur Oost faciliteert en coördineert het programma in Gelderland, met uitzondering van de vier grote steden: Nijmegen, Arnhem, Apeldoorn en Ede. Het Gelderse CMK-programma is opgebouwd vanuit de dagelijkse praktijk. De provincie Gelderland en het Rijk financieren deze samenhangende aanpak om de kwaliteit van cultuureducatie in het primair onderwijs te borgen. Lees hier meer over Cultuureducatie met Kwaliteit in Gelderland.
• Culturele Basisinfrastructuur (BIS) 2021-2024 zijn culturele instellingen die de provincie ondersteunt met subsidie. In Gelderland zijn dit Introdans, Phion, Oostpool en Kröller-Müller. Deze culturele instellingen hebben als tegenprestatie een educatieve opdracht ten behoeve van het onderwijs.
• Retourtje Cultuur Gelderland is een programma van Cultuur Oost, in opdracht van provincie Gelderland, en maakt een bezoek aan bijvoorbeeld het theater toegankelijk voor alle kinderen in Gelderland. Retourtje Cultuur is tot stand gekomen in samenwerking met de Gelderse cultuurpunten, Introdans, Kwatta en Phion.
• Om scholen te ondersteunen in het vormgeven van filmeducatie en mediacreativiteit, is de Filmhub Oost een wegwijzer, inspirator en aanjager voor het onderwijs en het culturele veld. Waardoor kinderen en jongeren zich tijdens hun schooltijd kunnen ontwikkelen van kritische kijkers en mediacreatieve makers naar beeldbewuste burgers.

Gemeenten

De overheid verwacht van de lokale overheden (gemeenten) dat zij de lokale culturele infrastructuur op peil houden, informatie toegankelijk maken en de samenwerking bevorderen tussen instellingen en scholen. Dit doet een gemeente op verschillende manieren:

• Een lokaal cultuurpunt met cultuurcoach/combinatiefunctie wordt gefinancierd door de gemeente. Gelderland telt 26 Coördinatiepunten Cultuureducatie. Deze cultuurpunten vormen een belangrijke schakel tussen de scholen en hun culturele omgeving en worden gefinancierd en aangesteld door de gemeente. Weten wat jouw cultuurpunt is? Bekijk hier het overzicht.
• De gemeente levert een financiële bijdrage aan lokaal cultureel aanbod zoals het kunstmenu.
• Een zogenaamd icc-netwerk wordt gefaciliteerd door de gemeente. Dit is een netwerk van interne cultuurcoördinatoren en wordt doorgaans aangestuurd door het lokale cultuurpunt. Het is onder andere gericht op uitwisseling, kennisdeling en ontwikkeling van cultuureducatie binnen een gemeente. Soms sluiten ook culturele instellingen aan.
• De gemeente participeert als partner binnen fondsen zoals Stichting Leergeld, de Gelrepas en/of het Jeugdfonds Sport & Cultuur. Lees hierover meer bij paragraaf Fondsen.
• De gemeente faciliteert een lokale regeling ten behoeve van vervoer van leerlingen naar een culturele instelling.
• Cultuureducatie is de verantwoordelijkheid van scholen, culturele instellingen en overheden. Met een lokaal convenant cultuureducatie zijn er concrete afspraken vastgelegd over tijd, ruimte en (financiële) middelen. Op deze manier zorgen zij er samen voor dat alle kinderen in aanraking kunnen komen met cultuureducatie.
• Wanneer er regionaal of lokaal een MuziekAkkoord is afgesloten hebben samenwerkingspartijen gezamenlijk aanspraak kunnen maken op de MuziekMatch. Hiervoor is ook 1/3 gemeentelijke bijdrage en 1/3 private bijdrage nodig. Het doel hiervan was dat dit zorgde voor een stimulans om jaarlijkse deze ‘pot geld’ te blijven vullen met financiën voor Méér Muziek in de Klas. Van deze regeling kan geen gebruik meer worden gemaakt.

School

Naast bovengenoemde mogelijkheden kan een school of een bestuur ook zelf financiële middelen genereren. Zoals bijvoorbeeld een ouderbijdrage of sponsoring. Hiervoor gelden wel speciale regels vanuit de overheid. Vanaf 1 augustus 2021 moeten alle leerlingen aan deze extra activiteiten kunnen meedoen. Ook als hun ouders niet meebetalen. En voor sponsoring gelden gedragsregels voor de school.

• De vrijwillige ouderbijdrage is een vrijwillige financiële bijdrage van ouders aan de school van hun kind. Het schoolbestuur stelt de hoogte en de besteding van de bijdrage vast. De medezeggenschapsraad van de school moet hiermee instemmen. Scholen besteden de bijdrage aan extra activiteiten buiten het gewone lesprogramma om. Bijvoorbeeld een schoolreisje, sportdag of culturele excursie. Informatie over de hoogte en de besteding van de ouderbijdrage moet in de schoolgids vermeld staan.
• Bij sponsoring geeft een sponsor goederen, geld of diensten aan een school in ruil voor een tegenprestatie. Als tegenprestatie vermeldt de school bijvoorbeeld de naam van de sponsor in de schoolkrant of nieuwsbrief. Zonder tegenprestatie is er geen sprake van sponsoring maar van een schenking. Voor sponsoring in het onderwijs gelden regels. Hiertoe heeft het ministerie van OCW een convenant opgesteld, waarin staat dat scholen zorgvuldig met sponsoring dienen om te gaan en een verantwoord sponsorbeleid moeten formuleren. Ga je op zoek naar sponsors, begin dan dichtbij en benader vooral bedrijven die de school, medewerkers, team of ouders kennen. Zij voelen zich eerder betrokken en zijn eerder bereid om tot sponsoring over te gaan. De gedragsregels staan in het convenant ‘Scholen voor primair en voortgezet onderwijs en sponsoring’.
• Wanneer je als culturele instelling of kunstenaar niet bij een fonds wilt aankloppen of wanneer het niet gelukt is geld van een fonds te verkrijgen, kun je door middel van crowdfunding proberen je project te financieren. ‘Voordekunst’ is hét platform voor crowdfunding in de creatieve sector. Crowdfunding is de manier om je netwerk te activeren en een nieuw publiek te vinden voor jouw project. Iedereen die jouw idee interessant vindt, kan je co-financier zijn. Crowdfunding kan interessant zijn voor een school als deze een project in co-creatie met een instelling of kunstenaar wil opzetten.

Fondsen

Daarnaast zijn er nog mogelijkheden om extra geld aan te vragen via verschillende landelijke of regionale fondsen. Stem met jouw cultuurpunt af wat de mogelijkheden zijn in jouw regio of gemeente.

• Het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) heeft als Rijkscultuurfonds vanuit het ministerie van OCW de opdracht gekregen om cultuur toegankelijk te maken voor iedereen. Het richt zich dan ook op cultuurparticipatie, immaterieel erfgoed en cultuuronderwijs. Kijk voor de recente regelingen op: cultuurparticipatie.nl
• Het Jeugdeducatiefonds richt zich in het bijzonder op scholen met veel kinderen die opgroeien vanuit een achterstand, omdat daar de nood het hoogst is. Waar geldgebrek een belemmering is in de ontwikkeling, kan de school een beroep doen op het Jeugdeducatiefonds
• Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het lokale armoedebeleid. En dus ook voor het aanbod voor de jeugd die in armoede opgroeit. In Nederland groeien gemiddeld 2 à 3 kinderen per klas op in een gezin met geldzorgen. Zij kunnen niet op streetdance, judo, zwemles of muziekles. De volgende regelingen ondersteunen gezinnen in het betalen van de contributie of het lesgeld voor deze kinderen en jongeren: Stichting Leergeld, Jeugdfonds sport & cultuur, Kindpakket. Vraag bij je cultuurpunt of gemeente welke mogelijkheden er in jouw gemeente zijn.
• Soms zijn er in een regio particuliere fondsen die jouw school willen ondersteunen bij de uitvoering van een leerorkest, aanschaf van muziekinstrumenten of samenwerking met het lokale museum. Vraag bij jouw cultuurpunt na welke mogelijkheden er in jouw gemeente zijn.

Toelichting culturele infrastructuur primair onderwijs

Hoe ziet de culturele infrastructuur in de omgeving van jouw school eruit? Bij wie kun je terecht voor vragen en voor kennis? En wie is jouw eerste aanspreekpunt? Met onderstaande informatie helpen we je graag op weg.

Gemeente

De overheid verwacht van de lokale overheden (gemeenten) dat zij de lokale culturele infrastructuur op peil houden, informatie toegankelijk maken en de samenwerking bevorderen tussen instellingen en scholen.

Cultuurpunt

In veel gemeenten in de provincie Gelderland is er een lokaal cultuurpunt met combinatiefunctionaris cultuur. Deze cultuurcoach is door de gemeente aangesteld om het onderwijs te ondersteunen bij het vormgeven van cultuureducatie op scholen. Het cultuurpunt staat in nauw contact met haar provinciale partner Cultuur Oost. Zo spelen zij samen een grote rol in de uitvoering van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit.

Dit cultuurpunt is vaak de spil in het regionale culturele netwerk en heeft dus contact met alle culturele instellingen, lokale kunstenaars en muziekverenigingen. Een samenwerking met deze culturele aanbieders kan cultuureducatie bij jou op school verrijken. Ook kan het zo zijn dat het cultuurpunt een cultuurmenu samenstelt waar jij als school gebruik van kunt maken.

Het cultuurpunt kan jou ook adviseren over de financiële mogelijkheden. Welke afspraken zijn er bijvoorbeeld met de gemeente, zijn er specifieke regelingen en welke lokale fondsen zijn er?

Cultuureducatie is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van scholen, culturele instellingen en overheden. Met een lokaal convenant cultuureducatie zijn in de meeste gemeenten concrete afspraken over tijd, ruimte en middelen gemaakt. Deze afspraken sluiten zoveel mogelijk aan bij bestaande structuren, zoals een Lokaal Educatieve Agenda (LEA).

Neem contact op met je lokale cultuurpunt om meer inzicht te krijgen in de culturele infrastructuur in de omgeving van jouw school. Overzicht cultuurpunten Gelderland

Provincie Gelderland

De provincie speelt een rol in de tweedelijns ondersteuning. Ze bevordert kwaliteit door deskundigheidsbevordering en zorgt voor regionale spreiding, distributie, bemiddeling en innovatieve projecten.

Cultuur Oost werkt in opdracht van de provincie samen met scholen, cultuurpunten, culturele aanbieders en gemeenten aan goed cultuuronderwijs voor alle kinderen en jongeren in Gelderland.

Cultuur Oost heeft nauw contact met de cultuurpunten en ondersteunt hen met advies, faciliteert in deskundigheidsbevordering en biedt een netwerk. Daarnaast faciliteert en coördineert Cultuur Oost in Gelderland het programma Cultuureducatie met Kwaliteit, een landelijk programma van het ministerie van OCW, het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) en het Landelijke Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA), in samenwerking met lokale partners. Met uitzondering van de vier grote steden: Nijmegen, Arnhem, Apeldoorn en Ede.

Cultuur Oost inspireert en adviseert ook gemeenten bij het realiseren van cultuurbeleid, zodat het beoefenen en beleven van cultuur voor alle Gelderse inwoners en bezoekers toegankelijk is.

Provincie Gelderland ondersteunt culturele instellingen in de provincie met subsidie (BIS). Dit zijn Introdans, Phion, Oostpool en Kröller-Müller. Deze culturele BIS-instellingen hebben als tegenprestatie een educatieve opdracht ten behoeve van het onderwijs.
Daarnaast kent Gelderland talrijke andere culturele instellingen, waaronder musea, erfgoed, muziekverenigingen, galeries, zelfstandige kunstenaars en vakdocenten.

Landelijk

Het ministerie van OCW werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland. OCW wil dat iedereen goed onderwijs volgt en zich voorbereidt op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Verder wil het ministerie dat iedereen cultuur kan beleven en dat leraren, kunstenaars en wetenschappers hun werk kunnen doen. Voor onderwijzers en docenten van primair tot hoger onderwijs. En voor wetenschappelijk onderzoekers en medewerkers van radio en televisie, bibliotheken en kunstinstellingen. Het ministerie financiert op verschillende manieren cultuureducatie, zie hiervoor de toelichting financiering cultuureducatie primair onderwijs op deze pagina.

LKCA zet zich als landelijke kennispartner in om culturele en creatieve ontwikkeling voor iedereen mogelijk te maken. Daarom is het nodig dat cultuur beter in het onderwijs en de voor- en naschoolse opvang geïntegreerd is en ten goede komt aan álle jeugd. LKCA zet zich samen met haar partners in om het onderwijs en de culturele sector hierbij te ondersteunen.
Als school kun je bij LKCA terecht voor kennis en informatie. Zo hebben ze verschillende publicaties en magazines op het gebied van leerlijnen, methodes en financiering. Daarnaast monitort en beheert LKCA de inhoud en kwaliteit van de landelijke gecertificeerde cursus tot Interne Cultuurcoördinator (ICC). Deze cursus wordt in Gelderland georganiseerd door Cultuur Oost. Meer informatie vind je hier.

Stichting Méér muziek in de klas (MMidK) heeft als doel structureel muziekonderwijs voor alle 1,4 miljoen basisschoolkinderen in Nederland. Om dit te bereiken zet zij zich in voor:

• Bewustwording: door middel van de Lang Leve de Muziek Wedstrijd en Het Kerst Muziekgala laat ze heel Nederland zien hoe belangrijk muziek is voor de ontwikkeling van kinderen.
• Deskundigheidsbevordering en lesmethoden: MMidK zorgt voor (gratis) workshops voor groepsleerkrachten door het hele land, ontwikkelt energizers in samenwerking met Schooltv, geeft lestips en -trucs, en zorgt in samenwerking met het ministerie van OCW en het FCP voor financiële impulsen aan scholen en pabo’s om hun muziekonderwijs naar een hoger plan te tillen.
• Regionale verankering: MMidK helpt met het tot stand brengen van lokale en regionale MuziekAkkoorden met alle betrokken partijen in het muziekonderwijs onder de noemer Méér Muziek in de Klas Lokaal.