De kracht van kunst in zorg en welzijn

Zo zijn er meer projecten van kunstenaars, culturele centra en zorg- en welzijnsinstellingen die niet altijd goed te vinden zijn. KOM Gelderland, het platform voor cultuurparticipatie in Gelderland, verzamelt zoveel mogelijk informatie over de kunstprojecten in zorg en welzijn van aangesloten organisaties op de website.

De noodzaak van onderzoek

Voor uitvoerders van deze projecten is het ingewikkeld om de duurzame effecten aan te tonen. Dit maakt het moeilijker om financiële steun te ontvangen en langdurige samenwerkingen aan te gaan met gemeentes of zorg- en welzijnsinstellingen. Daarom vroegen culturele centra Cultuur Oost naar een wetenschappelijke onderbouwing van kunstprojecten in zorg en welzijn.

Om deze vraag te beantwoorden heb ik als onderdeel van mijn stage voor de opleiding Social Policy & Public Health aan de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar de meest recente wetenschappelijke literatuur op dit gebied. Hieruit blijkt dat er (internationaal) wetenschappelijke onderbouwing is voor kunstprojecten in zorg en welzijn en dat verschillende kunstdisciplines effecten kunnen hebben op meerdere domeinen van Positieve Gezondheid. Deze bevindingen ondersteunen eerdere onderzoeken, zoals die van Movisie.

Maar hiermee is het werk nog niet klaar: in de toekomst kan nog veel meer onderzoek gedaan worden. De wetenschapswereld ontwikkelt zich zo snel dat er eigenlijk om de paar jaar een literatuurstudie nodig is om alle nieuwe kennis op één punt te verzamelen. Bij nieuwe projecten moeten waar mogelijk onderzoekers betrokken worden om de duurzame effecten vast te kunnen stellen.

Daarnaast is er behoefte aan onderzoeksmethoden die beter passen bij de vrije geest van kunst, omdat de meeste traditionele onderzoeksmethoden vereisen dat projecten tot in de kleinste details herhaald worden zonder aanpassingen.

Tot die tijd is men aangewezen op de onderzoeken die al uitgevoerd zijn. Tijdens mijn stage heb ik (internationale) onderzoeken gevonden die bewijs aandragen dat kunst een belangrijk verschil kan maken in zorg en welzijn.

Voorbeelden uit Gelderland

In Gelderland zijn er al veel mooie voorbeelden van, in alle soorten en maten en gericht op verschillende doelgroepen; van ouderen tot mensen met een beperking tot kinderen in het speciaal onderwijs, etc.

Een voorbeeld van een kunstproject voor kwetsbare ouderen is ‘Kunstuurtje aan Huis’, georganiseerd door de Gruitpoort, waarbij een kunstenaar of vrijwilliger bij een oudere thuis een culturele activiteit doet. De kunstenaar/vrijwilliger en deelnemer beslissen samen wat voor activiteit ze precies gaan doen, waardoor het altijd goed aansluit op de interesses van de deelnemer. Dat kan zijn: samen luisteren naar jazzmuziek, samen een verhaal schrijven of helpen bij het maken van een aquarel.

“Het is zo mooi om zoiets thuis te kunnen doen, want ik ben veel alleen. Samen met iemand die ik nog niet kende, kunst beleven. Ik denk hier nog vaak met veel plezier aan terug!” – deelnemer over ‘Kunstuurtje aan Huis’.

Voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt is er o.a. ‘KunstWerk’, georganiseerd door Rozet en SizaWerk in Arnhem. Tijdens dit re-integratietraject volgt iemand een jaar lang creatieve lessen en werkt tegelijkertijd op een werkervaringsplek, met als doel een betaalde baan.

Dit is slechts een kleine greep uit de diversiteit aan kunstprojecten in zorg en welzijn. Met enige regelmaat hoor ik over nieuwe projecten en initiatieven en verbaas me erover dat ze nog zo weinig zichtbaar zijn. Hierin schuilt het belang van dit soort onderzoeken en van de KOM website: de kracht van kunst in zorg en welzijn moet zichtbaarder gemaakt worden!.

Hoe kan jij hier zelf aan bijdragen? Zorg dat jouw project goed vindbaar is op het internet. Deel zo veel mogelijk kennis en verspreid dit binnen je netwerk. Zo kunnen we niet alleen onszelf, maar ook anderen inspireren met de kracht van kunst in zorg en welzijn.

tekst: Hilde van den Berg