Een energiedoolhof bij Ressen. Een wilde fantasie?

Het is ergens in 2016. Zoals gewoonlijk pak ik de trein om naar mijn werk te gaan. Onderweg laveren mijn ogen tussen het landschap buiten en mijn laptop op schoot. Ineens blijft mijn blik kleven aan een imposante ingreep in het buitengebied: de eerste windmolen is geplaatst! Groot. Hoog. Lelijk ook. Maar daar kan hij niks aan doen. Zo ziet een windmolen er nou eenmaal uit. En dan dringt het tot me door. Hoe nodig de stap naar duurzame energie ook is, het landschap wordt er niet mooier op.

Na een tijdje ben ik nog steeds niet gewend aan deze ingrijpende gebiedsverandering. En ineens lees ik dat deze landschapsmetamorfose nog lang niet ten einde is: er komen nog van die lelijke zwarte zonnepanelen bij ook!

Gelderse Natuur en Milieufederatie

Ik besloot contact te zoeken met Ton Hirdes, een voormalige cultuurwethouder van Nijmegen die ik nog kende vanuit een vorige werksituatie. In mijn herinnering was hij naar een windmolenbedrijf vertrokken. Dat bleek niet helemaal te kloppen. Maar hij wist me wel aan de contactgegevens te helpen van de directeur van de Gelderse Natuur en Milieufederatie. Daar moest ik mijn zorg maar eens mee delen. Op mijn laptopje toetste ik in: ‘Volkert Vintges GNMF’. Grappig. Daar verscheen het portret van een man, die ik al vaker had gespot in ‘mijn’ trein van Nijmegen naar Arnhem.

In de dagen erna was het opletten geblazen op het perron. En ja hoor. Daar was-ie. Ik manoeuvreerde me in dezelfde coupé. Brutaler nog: naast hem! Ik weet niet meer precies hoe ons gesprek begon. Maar vóór Station Lent waren we het al eens: ook hij maakte zich zorgen over de visuele impact van de reusachtige infrastructuur die duurzame energie verlangt. Voordat we uitstapten in Arnhem hadden we een deal: we zouden samen een gesprek beleggen met de windmolenman (Pim de Ridder) en ik zou voorbeelden laten zien van KUNSTwerkt. Een project van Cultuurmij Oost waarin ik kunstenaars en opdrachtgevers bij elkaar breng voor ruimtelijke, sociale en innovatievraagstukken. (Zie www.kunstwerktgelderland.nl.)

Mothership

Niet lang daarna kreeg ik, na een presentatie (aan de keukentafel bij Pim!) over de frisse invalshoek en de creatieve kijk van kunstenaars, toestemming om met Jeroen Everaert van Mothership langs te komen. De gerealiseerde projecten van deze kunstproducent boezemden vertrouwen in. Wie kent niet hun prachtige Markthal of hun Drijvende Bos in Rotterdam! Mothership kreeg de opdracht een concept te ontwikkelen voor een alternatieve omgang met de ‘oerlelijke zwarte panelen, die ons groene landschap opslorpen’.

Er ging nauwelijks tijd overheen. Want met Jeroen ervaar je een soort ‘veni, vidi, vici’. Hij komt, ziet en regelt het. In no time lag er een concept. Volkert en Pim zagen er meteen iets in. Ik was getuige van een hele mooie gelijkwaardigheid in rollen en van complementariteit in expertises. En zelf was ik voor de zoveelste keer onder de indruk van wat kunstenaars weten te verzinnen. Ik voorvoelde dat de ZZ (zwarte zonnepanelen) nog tot HH (hemelbestormende hoogtepunten) zouden kunnen leiden! Tijdens mijn treinreis van Nijmegen naar Arnhem en vice versa keek ik op een andere manier naar de windmolens. Het waren er inmiddels vier.

Van ideaal naar werkelijkheid

Volkert en Pim zetten alles op alles om het concept een stap verder te brengen. Maar: DIKKE BEREN OP DE WEG! In de vorm van vergunningen, tegenstrijdige belangen, archeologische belemmeringen, etc.
Zucht…

Wedstrijd ‘Maak Gelderland Mooier’

Ineens was er een prijsvraag die helemaal toegespitst leek op ons vraagstuk. Voordat ik bedacht had hoe ik Volkert wilde overhalen om mee te doen, hing hij al aan de lijn voor een taakverdeling: ‘Schrijf jij even op wat we hebben gedaan? Dan vraag ik Mothership om beeldmateriaal. En wij zorgen voor de rest!’

Met schetsen, inspiratieplaatjes en referenties veranderden de Mothershippers onze taaie en droge aanvraag in een tot de verbeelding sprekend voorstel!

Hoera: we zijn in beeld!

We wonnen dan wel niet de hoofdprijs, maar we kregen een eervolle vermelding op onze vierde plaats. En ach, met die € 10.000 aan prijzengeld zouden we het plan echt nog niet kunnen uitvoeren. Maar we zijn er nu nog meer van overtuigd dat beter moet worden nagedacht over de esthetiek van onze toekomstige energie-infrastructuur. Er moeten ook andere partijen zijn die de relevantie ervan inzien en onderschrijven. Dankzij de mooie woorden van de provincie over onze intentie in het juryrapport kunnen we daar nu iets makkelijker en meer ontspannen op afstappen.

Het energiedoolhof als thema bij het provinciaal congres ‘Gelderland ziet Ruimte’

Omdat we de smaak nu echt te pakken hebben, gaf Volkert ons op om een workshop te verzorgen tijdens het provinciaal congres. (Gisteren, ‘as we speak’!) Nou. Dat deden we dus. Volkert vertelde over de aanleiding, de potentie en de uitdagingen. Daarna bogen we ons over iets speciaals.

Want terwijl Volkert en ik nog steeds in de veronderstelling verkeerden dat we samen met Mothership iets unieks op gang hadden gebracht, was er even een moment van ontluistering. We ontdekten dat er al sinds 2009 een wereldwijd platform bestaat (van architecten, landschapsarchitecten, ontwikkelaars, ingenieurs, wetenschappers, kunstenaars), dat zich toelegt op de esthetische inpassing van duurzame energie infrastructuur. En wat wil het geval? Deze organisatie regelt een Biennial Competition precies voor de opgave, waarvoor wij stonden: hoe kunnen we ervoor zorgen dat de wereld niet alleen duurzaam wordt, maar ook mooi blijft!

Voor als je nieuwsgierig bent: www.landardgenerator.org.

Tijdens onze workshop verzamelden we met een zaal vol mensen input om Gelderse partijen aan te moedigen deel te nemen aan deze mondiale denktank over duurzame energie en de schoonheid van onze buitenruimte. De lijst met bemoedigende ideeën en verrassende suggesties was lang. Onze provincie lijkt zich met gemak op dit thema te kunnen profileren. We kregen even ‘de geest’. Want: hoe zou het zijn om na de wedstrijdbiënnales in Abu Dhabi/Dubai, New York, Kopenhagen en Santa Monica (California) in 2018 of 2020 een Gelderse editie te realiseren?

Dus: wordt vervolgd! In welke vorm dan ook…

tekst: Erna aan de Stegge
juni 2017