Zet de kunstenaar voor de klas

Visuele notulen

Na een ontvangst met pompoensoep, salades en drankjes nemen de deelnemers – variërend van student tot vijftigplus en van musicus tot tekendocent – plaats in de presentatieruimte. Op het projectiescherm de provinciekaart van Gelderland. Het doel van de informele aanvang blijkt al bereikt: onder het lage plafond wordt volop gepraat en genetwerkt.

Marjolein de Groen, eigenaresse van de locatie, steekt haar hand op. ‘Zo doen leerkrachten dat toch?’ zegt ze met een knipoog, de gesprekken sterven weg. Terwijl ze vertelt over haar kunstcollectie en de locatie zet illustrator Ron Caminada de eerste stiftstrepen. Het papier op zijn schildersezel wordt een getekende samenvatting van de avond. Initiatiefneemster Arianne Stoter van Cultuur Oost: ‘Plan is om de visuele notulen, samen met het werk dat we straks zelf gaan maken, als nieuwjaarswens naar Gelderse onderwijsbesturen te sturen. Met als onze gedeelde boodschap en drijfveer: kunst en cultuur als vaste waarde in toekomstbestendig onderwijs. Het komt er niet bij, het hoort erbij.’

De kunstenaar in de spotlight

In haar welkomstwoord vertelt Arianne dat ze vanavond vooral in contact wil komen met voor haar nog onbekende creatieve makers. ‘We willen vanavond inzoomen op júllie, want meestal staat het onderwijs centraal.’ De vraag om meer samenwerking met creatieve (coach)talenten krijgt Cultuur Oost steeds vaker van haar onderwijspartners. ‘Daarom zet ik nu de kunstenaar in de spotlight.’ En daarom is ook het programma gevuld met creatieve ZZP’ers. ‘We hebben bewust géén bobo’s ingehuurd die hun verhaaltje komen afsteken, maar de avond interactief ingevuld, zodat we van júllie kunnen horen en leren.’

Verschillende kijkrichtingen

Twee van de ZZP’ers zijn Marcelle Hilgers en Lobke Meekes van IDKR8, allebei kunstdocent, -coach en autonoom kunstenaar. ‘Met het ene been staan we in het onderwijs, met het andere in de kunstwereld. We onderzoeken hoe we het onderwijs door kunst en cultuur een stapje verder kunnen brengen. Dat doen we door niet te veel te praten, maar vooral te dóen.’

Zo ook vanavond: in tweetallen laten ze de groep over foto’s praten – een oefening die ze ook doen in hun trainingen voor leerkrachten. ‘Het laat zien dat je manier van kijken interesse kan opwekken en richting geeft.’ Vanuit die persoonlijke interesse zou het onderwijs meer mogen worden ingericht, vinden de kunstdocenten. ‘Nu wordt steeds dezelfde informatie overgedragen. Er mag meer ruimte komen voor verwondering en experiment.’ Dat is belangrijk, want ‘waar kunstenaars, leerkrachten en schoolbesturen het over eens zijn: in acht jaar basisschooltijd leren we de kinderen vooral mens te worden; sterk in de wereld te staan.’

Marcelle voegt daar nog het belang van de kunstdocent zelf aan toe: ‘Er is een tekort aan leraren, waardoor kunstenaars veel lessen kunnen overnemen, maar vergeet daarbij niet de vraag wat jij zelf eigenlijk wil. Wil je een leraar worden, jouw manier van kijken delen, een fijne werkplek op school creëren?’ Zo laat Marcelle zien dat je de kernvraag van vanavond ook kunt omkeren: ‘Op welke manier kan het onderwijs bijdragen aan jouw kunstenaarschap?’ Uit het gezamenlijke gesprek dat volgt, blijkt dat die vraag veel aanwezigen bezighoudt.

Wat is je drijfveer?

Ook Simone Kuijpers, de volgende spreekster, heeft jarenlang voor de klas gestaan. Onbedoeld vormt ze een antwoord op de vraag waarmee haar voorgangster afsloot. ‘Een aantal jaar geleden ben ik gestopt met lesgeven: ik wilde me verdiepen in kunst- en cultuureducatie.’ In haar huidige werk focust ze op de vraag: wat is jouw drijfveer? ‘Van daaruit kun je gaan onderzoeken waar jouw kracht zit.’

Ter inspiratie projecteert ze een aantal antwoorden die ze eerder kreeg van kunstenaars, leerkrachten en leerlingen. Daarna stelt ze de vraag aan de zaal. Een van de deelnemers, werkzaam in het onderwijs, antwoordt dat haar drijfveer altijd het kind is. ‘Dat is toch waar we het uiteindelijk voor doen? Niet alleen máár voor onszelf, voor ons eigen kunstenaarschap?’

Inderdaad, vindt Simone, en daarom is het zo belangrijk om goed te luisteren naar de vraag van scholen. ‘En dan die vraag oprekken: daar zit onze kracht.’ Iemand anders vult aan: ‘Belangrijk daarbij is de taal die je met de scholen spreekt. Ik kan als kunstenaar mezelf blijven omdat ik via werkervaring en avonden als deze het vocabulaire van leerkrachten en onderwijsmakers aangereikt heb gekregen. Zo begrijpen we elkaar en kunnen we samenwerken.’

Manifest

Middenin de pauze stapt Simon Mamahit op een stoel. Hij draagt een raptekst voor. Het valt stil in de bar. Simon is recent afgestudeerd als onderwijskundige en geeft hiphop-les. Dat laatste doet hij ook vanavond: de deelnemers mogen na zijn uitleg in een raptekst hun kijk op het kunstonderwijs beschrijven.

Ook bij het laatste onderdeel van de avond gaan de deelnemers zelf aan het werk. Angela Vissers, kunstenares en organisator van kunsteducatie, geeft de opdracht een zelfportret te maken met daaromheen de obstakels die je als kunstenaar in het onderwijs tegenkomt. Vlak voor tienen hangt iedereen zijn of haar tekening en raptekst aan een waslijn. ‘Samen met de visuele notulen en al jullie namen gaan we hier een prent van maken,’ belooft organisator Arianne, ‘als aftrap voor een nieuw jaar met kansen voor creativiteit-ontwikkeling, en cultuur- en procesgericht onderwijs.’

Bovenal hoopt ze dat vanavond een sterke bodem is gelegd voor toekomstige evenementen en samenwerkingen. ‘Tussen de kunstenaars onderling en tussen hen en de scholen.’ Dat is ook precies waarvoor de deelnemers kwamen: om vakgenoten te ontmoeten, te netwerken, inzichten te delen en inspiratie op te doen. Zo hebben beide partijen baat bij vanavond. Arianne: ‘Door ze allebei beter te leren kennen willen wij de wensen van onderwijspartners en die van de kunstenaars in de toekomst nog beter kunnen beantwoorden.’

Beeld: Lisanne Didi Onderwater
Visistrator: Ron Caminada