Meer aandacht voor de sociale kant van kunst en cultuur

Zowel bij Zorgalliantie/Krachtige Kernen als bij Cultuur Oost, staat de behoefte van de mens en samenleving centraal. Of zoals Rose Figdor, adviseur participatie bij Cultuur Oost, toevoegt: “We doen het allemaal vanuit dezelfde motivatie, vanuit een maatschappelijk ideaal: een inclusieve maatschappij, een samenleving waar iedereen aan mee kan doen.” Cultuur Oost heeft als netwerk- en expertisecentrum de professionaliteit en de ambitie om kunst en cultuur nog toegankelijker te maken voor alle Gelderlanders, ongeacht de leeftijd, achtergrond of sociale status.

Met de samenwerking willen de organisaties het sociale en culturele veld van Gelderland warm maken voor het werken met sociaal-artistieke professionals die vraag en aanbod, systeem en leefwereld voor iedereen bijeenbrengen. En daarmee ook richting geven aan beleidsontwikkeling vanuit burgerinitiatieven en het inzetten van ervaringsdeskundigen.

De partijen vinden elkaar in Krachtige Leerkringen, waar studenten, docenten, onderzoekers en professionals samen maatschappelijke vraagstukken rond zorg, wonen, welzijn en onderwijs aanpakken. Om antwoorden te vinden op complexe maatschappelijke kwesties, moet je samenwerken over de grenzen van organisaties en disciplines heen. Daarom is het leren in netwerken zoals de Krachtige Leerkring zo belangrijk. In Krachtige Leerkring Liemers bleek dat de aanpak van maatschappelijke vraagstukken vaak om creativiteit en inleving vroeg. Niet gek dat juist daar de samenwerking vorm kreeg. “Je hebt mensen met lef nodig, die het durven anders te doen. Dan ben je bij sociaal-artistiek werkers op de juiste plek”, legt Angela Verdurmen uit, programmamanager participatie en talentontwikkeling bij Cultuur Oost.

“De innovatiekracht van kunst en cultuur helpt anders kijken naar maatschappelijke vraagstukken”

Reisgezelschap: op reis naar samenwerking
Een van de mensen met lef was wijkdocent Wytske Lankaster (Krachtige Leerkring Liemers). Zij is de initiatiefneemster van het Reisgezelschap Kunst en Maatschappelijke Inclusie, een nieuwe vorm van sociaal-artistiek werken en leren. Dit reisgezelschap, opgericht door vertegenwoordigers van de HAN, hogeschool voor de kunsten ArtEZ, Cultuur Oost en LKCA, is een dynamisch netwerk van mensen die de werelden van Kunst & Cultuur en Zorg & Welzijn meer willen verbinden. De reisgenoten werken samen aan het ontschotten van de werkvelden sociaal en artistiek, onder meer door docenten en studenten met elkaar én met de praktijk in contact te brengen. Met het Reisgezelschap reizen studenten van ArtEZ bachelor Dans en bachelor Theater en Social Work van de HAN naar een werkomgeving waar de behoeften van mensen centraal staan; de sociaal-artistieke leerwerkpraktijk. Rose: “Het Reisgezelschap gaat op reis naar de praktijk. Het vraagt wat van de mensen in het veld om studenten te ontvangen. En er vervolgens ook zelf van te leren.” Dankzij het netwerk van de Zorgalliantie/Krachtige Kernen is de weg naar de praktijk sneller gemaakt. Angela: “We willen de functie van sociaal-artistiek werken goed positioneren en inzetten op kennisdeling, onderzoek en innovatie. De samenwerking met de Zorgalliantie/Krachtige Kernen gaat ons daar vast bij helpen. Samen staan we sterk.”

Cross-sectoraal werken
Welke maatschappelijke vraagstukken leven er in een dorp? Welke behoeften hebben bewoners? Dat weten ze in de Krachtige Leerkringen als geen ander. In Krachtige Leerkringen hebben studenten een belangrijke rol bij het ophalen van de wensen en behoeften van inwoners. Door studenten van verschillende opleidingen bij elkaar te zetten, leren ze van elkaar. Rose vertelt verder: “Dat vergroot de wereld. Ze zien wat de ander voor waarde toevoegt in het contact met bewoners, professionals of docenten.” Juist daarom willen de organisaties de Krachtige Leerkringen ook een sociaal-artistieke gezicht geven. Angela: “Studenten van sociale studies leren hoe ze mensen in beweging krijgen. Creativiteit wordt in de opleiding gestimuleerd. Studenten van ArtEZ leren hoe je een verhaal ophaalt, wat de mensen aan mogelijkheden en beperkingen hebben. Ze leren cross-sectoraal werken en kijken. En dat is belangrijk voor de toekomst, waar een werkomgeving niet langer wordt bepaald door grenzen, maar door behoeften van de samenleving.”

Niet alleen de samenwerking van studenten van verschillende opleidingen, maar ook die van beide organisaties zorgt ervoor dat verschillende domeinen samengebracht worden. “We kunnen zoveel van elkaar leren, nieuwe werkvormen ontwikkelen, innovatie toepassen. We willen uitwisseling stimuleren”, vertelt Rose. Een doel van de samenwerking is dan ook om nieuwe vormen van samen leren te ontwikkelen en te verankeren in de samenwerking van de artistieke en sociale sector.

Theater maakt maatschappelijke vraagstukken invoelbaar
“De innovatiekracht van kunst en cultuur helpt anders kijken naar maatschappelijke vraagstukken”, legt Rose uit. Cultuurparticipatie brengt mensen bij elkaar en maakt thema’s bespreekbaar die in de samenleving spelen. Een voorbeeld is Theater AanZ, een sociaal-artistiek theater. Dit theatergezelschap vertaalt belangrijke maatschappelijke thema’s naar theatrale verhalen. “Door sociaal-artistiek theater ervaren mensen hoe het is om bijvoorbeeld arm te zijn. Armoede wordt zichtbaar en invoelbaar”, legt Rose uit. “Het helpt om gelijkwaardig een gesprek aan te gaan.”

“Het laagdrempelige en plezierige karakter van kunst en cultuur bereikt veel mensen”, vertelt Angela. “Organisaties uit het sociale domein of gemeenten hebben veel baat bij kunst en cultuur bij de aanpak van maatschappelijke problemen zoals eenzaamheid, armoedebestrijding of hangjongeren. Deze mensen zijn te bereiken met sociaal-artistieke werkvormen.” Angela noemt het voorbeeld van een sociale en kunstzinnige omgeving: de Stadscompagnie in Arnhem. Een stadskoor zonder drempel van mensen die overdag samen zingen. “De gemeente faciliteert dit, omdat ze de meerwaarde zien. Mensen ontmoeten elkaar, zijn van de straat af, zijn even afgeleid van dagelijkse problemen. Kunst en cultuur is als zuurstof voor deze mensen.”

In april krijgt de samenwerking vorm in een workshop van het Reisgezelschap over sociaal artistiek werken rondom armoede. Daarin wordt een verdiepingsslag en vervolg gemaakt op de Verhelderingskamer Samen tegen Armoede die Zorgalliantie/Krachtige Kernen eerder dit jaar organiseerde. In juni volgt een BUZZtour langs sociaal-artistieke praktijken van het Reisgezelschap.

tekst: Marleen de Roo