Kunst brengt verhalen van mbo-leerlingen naar boven die anders niet verteld worden. Dat wordt zichtbaar in de good practices die 9 november 2022 aan bod kwamen op de bijeenkomst ‘De kracht van kunst in het mbo’, in praktijkhotel van de Vakschool Wageningen – Hotel de Nieuwe Wereld. Onder dagvoorzitterschap van Tim Schouten vertelden initiatiefnemers van kunstprojecten in het middelbaar beroepsonderwijs wat er volgens hen voor nodig is om die kracht te laten werken.
Marjon Buning, dagvoorzitter Tim Schouten en Tim Pardijs
Cultuur Oost werd verrast door het grote aantal inschrijvingen. Zo’n vijftig bezoekers (waarvan de helft werkzaam op een mbo-instelling in het land en een derde voor cultuurinstellingen) zien het eerste verhaal gelijk lijfelijk verteld worden door de wilde haren en soepele bewegingen van voormalige mbo-student en Kunstbende-winnaar Dilek Mohrmann. Met een moderne dansuitvoering zet ze de toon: kunst en cultuur zetten mensen in beweging.
Voormalige mbo-student en Kunstbende-winnaar Dilek Mohrmann
Ook Femke Hogenbosch van de educatieafdeling van Museum Arnhem en Angelique Brinkman, docent Maatschappelijke Zorg en onderzoeker bij RijnIJssel, hebben die ervaring. ‘Samen zien we meer’ heet het project dat zij opzetten, en waarvoor mbo-studenten in de benen kwamen om ouderen te bezoeken en rond kunst met elkaar te praten over familie. Tijd, en dus een lange adem, is het eerste wat nodig is: van pilot tot de eerste uitvoering van de lessenserie duurde een aantal jaar. In de pilot mondden de gesprekken tussen de generaties uit in een expositie van kunstwerken die jongeren maakten. De studenten ontmoetten in het project niet alleen ouderen, maar ook elkaar op een nieuwe manier. ‘Ze zijn zoveel te weten gekomen over elkaar,’ aldus Femke. Angelique: ‘Ze zaten niet meer ineengedoken achter hun mobiel, maar praatten met elkaar.’
‘Studenten vinden het akward om te praten met mensen die ze niet kennen, maar als het over een kunstwerk gaat is het een stuk makkelijker.’
De proef mondde uit in een lessenserie waarmee mbo-klassen zulke gesprekken kunnen voeren, onder meer ondersteund door kaarten met gesprekstechnieken die de verbeelding van oudere en jongere aanzet. ‘Studenten vinden het akward om te praten met mensen die ze niet kennen, maar als het over een kunstwerk gaat is het een stuk makkelijker’, aldus Angelique. De lessenserie wordt nu alleen niet veel meer gebruikt; het bezoek van ouderen in een verzorgingstehuis buiten het lesprogramma om is lastig te organiseren voor de school. Vanuit de zaal komen er gelijk ideeën om hiermee verder te gaan. Out of the box durven denken en draagvlak binnen een schoolteam zijn hierin belangrijk, zo blijkt.
Femke Hogenbosch van Museum Arnhem en Angelique Brinkman, docent en onderzoeker bij RijnIJssel
Hester Klein Tijssink van theater AanZ heeft die ervaring ook. Om de voorstelling LUCY op mbo-scholen te spelen, is goed contact met een school belangrijk, evenals de beschikbaarheid van een goede ruimte en betrokken docenten die hun leerlingen bijvoorbeeld ook wat bijbrengen over theateretiquette: ‘Pet af, telefoon uit.’ Hester vertelt dat er dan bijzondere dingen gebeuren op het mbo. LUCY is een voorstelling over het recht op een eigen seksualiteit in vrijheid en gelijkwaardigheid, en sluit daarmee goed aan bij de burgerschapsdoelen op het mbo.
‘Goed theater raakt: het zorg voor verwarring, verwondering, troost, herkenning en boosheid.’
Theater is echter niet een middel voor die doelen, maar een doel op zichzelf. ‘Goed theater raakt: het zorg voor verwarring, verwondering, troost, herkenning en boosheid,’ aldus Hester. ‘En dat zie je gebeuren bij de studenten. Ze zitten vaak eerst onderuit gezakt, maar als ze direct aangesproken worden door de acteurs, als ze ‘de vierde wand’ doorbreken, zie je ze schrikken en gaan ze rechtop zitten. Ze worden geraakt door iets wat ze nog niet eerder heeft geraakt. Dat is ervaringsleren, dat kan niet uit een boek. Het gaat van de buik naar het hoofd. En daarna delen studenten soms persoonlijke verhalen die ook de docenten nog niet kenden.’
dagvoorzitter Tim Schouten en Hester Klein Tijssink van Theater AanZ
Na deze praktijkverhalen vertelt Clara Linders van Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam over de samenwerking tussen culturele instellingen en mbo-opleidingen in de havenstad. Ze herkent in de verhalen van theater AanZ en Rijn IJssel/Museum Arnhem dat betrokken mbo-docenten met een lange adem essentieel zijn om de kracht van kunst op het mbo zijn werk te laten doen. In Rotterdam ontmoeten ze elkaar in de werkgroep mbo cultuur & praktijk, waarin gewerkt wordt aan een structurele rol voor de kunsten in het middelbaar beroepsonderwijs. Een van de initiatieven was een community of practice waarbij studenten van pedagogische of evenementenopleidingen een half jaar van school gingen om te werken in het culturele veld. ‘Er gaan deuren open die eerder niet open gingen,’ tekent Clara op uit de mond van een van de studenten. Op dit moment geeft Clara een practoraat vorm waarin met bedrijven, filosofen, studenten, docenten en natuurlijk kunstenaars wordt geëxperimenteerd met kunst en cultuur op het mbo. Als afsluiting gaat Clara het gesprek aan met de zaal. ‘Als we nu eens niet vragen hoe het culturele aanbod voor scholen interessant wordt, welke vraag kunnen we dan wel stellen aan de scholen?’ Het antwoord van de zaal gaat richting de mbo-student: wat maak jij al, en heb je daarin iets nodig?
De bijeenkomst ‘Kracht van kunst in het mbo’ krijgt in het voorjaar van 2023 een vervolg met een online bijeenkomst.
Clara Linders van het Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR)
